Эссе «Талбыт идэм уһулуччулаах»
«Музыка аан дойдуну бүтүннүүтүн умсугутар, кэрэҕэ угуйар, өйү- санааны араас эйгэҕэ көтүтэр, музыка олоххо үөрүүнү – көтүүнү аҕалар, кинини аан дойдуга кэрэни, үтүөнү, үчүгэйи аҕалар биир сүрүн күүс диэн ааттыахха сөп».
Платон
Мин санаабар, талбыт идэм уһулуччулаах! Сырдыгы бэлэхтиир, таптыырга, өйдүүргэ, харыстыырга, ытыктыырга, тулалыыр эйгэҕэ араас көрүҥнэригэр кэрэ сыһыаны олохтуурга иитэр - үөрэтэр. Музыка салайаачытын үөрэҕин ылан, бу үлэлии-хамныы сылдьарбыттан олус диэн үөрэбин эрэ. Тоҕо бу идэни мин таллым? Кыра эрдэхпиттэн бэйэм айылҕаттан ыллыыр – туойар талааннаах буолан, куруутун ырыа аргыстаах сылдьабын. Киһи ырыаны истэн дууьата уоскуйар, өйө – санаата, толкуйдуур дьоҕура сайдар, бу барыта музыка үтүөтэ. Музыкальнай салайааччы идэтэ миэхэ куруутун сырдыгынан сыдьаайар, кэрэни кэрэхсиир, үтүө5э угуйар, киһи сүргэтин көтөҕөр диэн өйбөр хатаммыта. Онон музыкальнай салайааччы идэтигэр үлэлиирбин олус сөбүлүүбүн. Оҕолор миэхэ дьарыкка кэллэхтэринэ музыка алыптаах дорҕоонуттан олус астыналлар, оҕолору кытары оҕо буолан ооньуурбун, тэннэ ыллаһарбын, хамсанарбын, үнкүлүүрбүн олус астынабын, оҕолор үөрбүт харахтара, сылаас ытыстарынан сиэтэллэрэ миигин олохпор кынаттыыр.
Мин тус бэйэм иитиллээччилэрбэр иҥэрэбин сиэрдээх быһыыны, тапталы, чугас дьоҥҥо- сэргэҕэ үчүгэй сыһыаны, төрөөбүт дойдуга тапталы. Ол иһин оҕолору кытта үлэҕэ араас айымньылары, тематическай музыкальнай өҥөлөргө, бырааһынньыктарга, аралдьытыыларга патриотическай санааны киллэрэбин. Миэхэ хас биирдии оҕо тус бэйэтэ туспа, ураты киһи буолар, хас биирдии оҕо баҕарыытын учуоттаан анал сыьыаны олохтуубун. Төрөппүттэри оҕолорун сайдыытын билэргэ - көрөргө араас мероприятиеларга сыһыаран, кыттыннара сылдьалларын ситиһэбин. Онон, араас тэрээһиннэргэ бэлэмнэниигэ төрөппүттэри, педагогтары, оҕолору бииргэ ситимнээн кэрэ эйгэҕэ угуйан, бэйэбэр тардан үлэлиибин, интернет ситимин туһанан араас сүбэлэри биэрэбин, информационнай стендэлэргэ иһитиннэриилэри оҥоробун, эбии үөрэхтээһин тиһигин кытта билиһиннэрэбин, конкурстарга кытыннарабын.
Сайдыы барар, ол тэтиминэн оҕо көлүөнэтэ эмиэ уларыйар, ол курдук олохторун интэриэстэрэ эмиэ уларыйар. Ол иһин мин эмиэ уларыйан оҕолор көрүүлэригэр сөп түбэһэн иһэбин. Мин педагогпун, психологпын, уус- уран салайааччыбын, звукооператорбын, спектакль уонна концерт туруорааччыбын, оформительбын, артыыспын уонна тэҥҥэ ыллаһар үнкүүлэһэр оҕобун ол эбэтэр борустуойдук эттэххэ «универсальнай» киһибин. Иитиллээччилэрбин олус таптыыбын ол иһин кинилэр болҕомтолорун тардаары санаттан сана көрүүнү, ньыыманы айан бэйэбэр тардабын. Оҕо уһуйааныгар музыкальнай олохпор дуоһуйбут сылларым кэнниттэн тус бэйэбэр, оҕо саадыгар музыкальнай салайааччы үлэтэ- хамнаһа төһө суолталааҕын өйдөөбүтүм. Бу музыкальнай эйгэ-хас биирдии оскуола иннинээҕи үөрэх тэрилтэтин дууһата. Музыка - оҕолору, төрөппүттэри, иитээччилэри барыларын түмэр. Музыка коммуникативнай- эргимтэтэ күүстээх. Ити улаханнык этиллибэтэх буолуон сөп, ол эрээри хас биирдии музыкальнай салайааччы уьуйаан «сирэйигэр» сөптөөх буолуохтаах дии саныыбын.
Оҕолорго ырыа эйгэтэ мэлдьи наадалаах, мээнэҕэ буолбатах! Онон туһаны аҕалыаххытын баҕарар буоллаххытына, оҕолору кытта сибээстээх үлэни талыҥ, алҕаһыа суоххут! Идэм өссө биир саҥа сүүрээни арыйыа диэн эрэллээхпин. Мин музыкальнай салайааччы буоларбынан киэн туттабын!
Эссебын биллиилээх музыковед, педагог Михаил Казиник тылынан - өһүнэн түмүктүөхпүн баҕарабын: «Өскөтүн эһиги оҕолоргутугар бастакы көмөнү оҥоруоххутун баҕарар буоллаххытына… химияттан буолбакка, музыкаттан саҕалааҥ. Музыка – иэйиитигэр, музыка ис тутулугар кэлиҥҥи научнай арыйыылар барыта кистэнэ сылдьаллар» диэн этэр - сүбэлиир.
